Bir avukat olarak teorik yazı yazmaktansa topluma ve meslektaşlarıma üstlendiğim dava ve idari temsil işlemlerinde karşılaştıklarımı, deneyimlerimi ve yazdığım dilekçeleri paylaşarak katkı sunmak isterim. Meselenin teorik tarafını akademik kariyer yapanlar çalışıyor. Eksik olan ise Yargıtay kararı dışında somut bir deneyim paylaşmak. Forumların dışına taşması gereken bu deneyimler açık kaynaklı araştırmalara konu edilecek ve araştırmaların dikkatini çekecektir. Avukatlar olarak uygulamada yaptıklarımızı daha çok paylaşarak araştırmacılara, mesleğin başında olanlara ve sorumlu vatandaşlara daha çok katkımız olacağına inanıyorum.
Bu yazıda “kira tespit davasını” ele alacağız. Dava içindeki bazı belgeleri anonim hale getirerek örnek olması açısından buraya alıntılayacağım.
Davacı taraf “kira tespiti” istemli dava açtığında mahkemenin ilk yaptığı şey “tensip zaptı” düzenlemektir. O da şöyle bir evraktır :
Bu tür otomatikleştirilmiş tensip zabıtları çoğunlukla mahkemenin yazı işleri müdürlüğü tarafından hazırlanmakta ve dilekçedeki unsurlar da incelenmemektedir. Ek süre hususunda da otonom bir süreç yönetme isteği dosyadaki eksikleri aylar sonra farketmekle sonuçlanıyor.
Aslında “tensip zaptı nedir” sorusuna cevap verebilen sayısı çok azdır. Uygulamadan kaynaklı yanıtlar olarak gözlemlediğim bu yanıtlara karşın “acaba bunu kim icat etti ve neye göre kural gibi uygulanıyor” diye düşünmeden edemiyorum.
Bunun için bakmak istediğim iki mevzuat var. Bunlardan konumuzla ilgili hususların olabileceğini düşündüğüm “Bölge Adliye Ve Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri İle Cumhuriyet başsavcılıkları İdarî Ve Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair Yönetmelik”. Bu yönetmelik içinde yazı konusu olan “kira tespit davası”nın görüleceği yer olan ( HMK Birinci Kısım (Genel Hükümler) Birinci Bölüm (Görev, Yetki ve Yargı Yeri Belirlenmesi) altında bulunan 4.madde gereğince ) sulh mahkemesi olması itibariyle bu mahkemeye ilişkin arama yapacağım.
Bulunan mevzuat içinde doğrudan CRT + F araması oldukça hatalı sonuçlara neden olabilmekte ve bir konuya odaklanan avukat veya araştırmacı için hazine bulmuş gibi bulunan maddeye sarılmaya neden olmaktadır. O yüzden ben şu şekilde inceleyeceğim :
Yönetmelik kısımlara ayrılmıştır. Toplam 6 kısımdan oluşmaktadır.
1.Kısım : Genel Hükümler
2.Kısım : Bölge Adliye Mahkemeleri idari İşler ve Yazı İşleri Hizmetleri
3.Kısım : Cumhuriyet Başsavcılıkları ile Adli Yargı İlk Derece Ceza Mahkemeleri ile Hakimlikleri Yazı İşleri Hizmetleri
4.Kısım : Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemeleri Yazı İşleri Hizmetleri
5.Kısım : Adli Yargı ilk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonu Çalışma Usul ve Esasları
6.Kısım : Ortak hükümler
Konumuzla ilgili olarak 1.Kısım (Genel Hükümler), 4.Kısım (Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemeleri Yazı İşleri Hizmetleri) ve 6.Kısım (Ortak Hükümler)e bakacağım. Böylelikle kanunda ilgili yerlere bakarak daha rahat bir inceleme yapacağım.
Genel hükümlere ilişkin ilk kısımda amaç, dayanak, tanımlar (harf sırasına göre yapılmış ve tensip kavramı yok) , Uyap kullanımı (burası önemli mutlaka okuyunuz ve atıf yapınız), hakim ve savcı adayları ile avukat stajyerlerinin çalıştırılması, danışma masası işlemleri (adliyerde uzun süredir var).
4.Kısımda Adli Yargı İlk Derece Hukuk Mahkemeleri Yazı İşleri Hizmetleri düzenlenmiştir. Burada 1.bölüm altında müdürlük (kalemlerle ilişkiler bakımından mutlaka bu kısım altına bakınız), iş bölümü düzenlenmiştir. 2.bölüm altında ise hukuk mahkemeleri yazı işleri hizmetleri başlığı altında; tutulacak kayıtlar, esas kaydı, karar kaydı, istinaf kaydı (burada sayılanlar uyapta formlarını gördüğünüz konuları düzenliyor), temyiz kaydı, istinabe kaydı, değişik işler kaydı, duruşma günleri kaydı, keşif günleri kaydı, taşra istinaf veya temyiz kaydı, satış talep edilen ortaklığın giderilmesi dosyalarının kaydına mahsus esas kaydı, ortaklığın giderilmesi satış paralarının kaydına mahsus kasa kaydı, tereke esas kaydı, tereke karar kaydı, miras ret kaydı, posta mutemed kaydı, tevzi kaydı, zimmet kaydı, harç tahsil müzekkeresi zimmet kaydı, vakıf tescil kaydı, kıymetli evrak ve eşya kaydı, muharebe kaydı, hakem kararları saklama kaydı, davanın açılması (uyaptan dava açtıktan sonra neler olduğuna ilişkin önemli bir madde), basit yargılama usulünde dava ve cevap dilekçesinin verilmesi, dava ve işlerin tevzii (benim dosyam nasıl bu mahkemeye düştü sorusunun cevabı) ve geldik 200.maddeye TENSİP TUTANAĞI! ve devam edelim ön inceleme, dosyaların incelenmesi ve örnek alma, duruşma listesi, harç-gider avansı ve delil avansının ödenmesi, harçların ve para cezalarının tahsili, yargılama giderlerinin iadesi, kanun yoluna başvuru işlemleri, mühürleme, defter tutma, yemin tutanağı düzenlenmiştir. Üçüncü bölüm Çeşitli hükümlere ilişkin olup bu bölüm altında; tebligat işlemleri, tanıkların çağrılması-ücret ve giderlerin ödenmesi (kalem işlerini denetlemek için her işlem önemli olsa da tebligata dikkat edelim. Bu yönetmelik konusu işlemlerden dosyalar bozuluyor ve yargılamalar uzuyor. Tebligat yanlış ise yeniden gönderilmesini isteyin ki dosyanız usulden bozulmasın. Avukat dosyanın usul teminatı olmalı. Mahkeme yazıişlerine bu dilekçeleri verince çok uğramamanızı tavsiye ederim. Gözünüzü oyabilirler), hükmün korunması, karar verilmiş dosyalara ilişkin işlemler, ilam suretlerinin verilmesi, kesinleşme kaydı ve harçların tahsili, teminatların iadesi, davaların birleştirilmesi ve ayrılmasında yapılacak işlemler, bilirkişilerin elektronik ortamda işlem yapması şeklindedir.
6.Kısımdaki Ortak Hükümler (yani kanunun kapsamındaki tüm mahkemeler ve savcılıklar için) başlığı altında ise; gelen belgelerin havalesi, ara kararların yerine getirilmesi (bu da çok önemli), yazıların gönderilmesi, kıymetli evrak ve belgelerin saklanması, kayıtların düzeni ve sorgulanması ile yeni kayıt ve sütun ekleme, kayıtların düzeni ve düzeltilmesi (uyap dosyaları dahil), kayıt ve diğer yazılı belgelerde uyulması gerekli esaslar, müdürlüklerin denetimi ve gözetimi (kimi kime şikayet edeceğiz sorusuna cevap), geri verilmesi istenen belgeler, resmi mühür ve beratın saklanması şeklindedir.
Bu başlıklara bakınca aslında birçoğumuza karmaşık gelen tüm kalem işlerinin olması gerektiği gibi bir temele dayandığını görmekteyiz. Bir meslektaşım “alt mevuzatlara hakim olmak çok önemli” demişti. Bu sözü önemseyip karşılaştığım tüm olayların ve kurumların tabi olduğu mevzuatları kategorik olarak incelemeyi adet edindim. “Prosedür böyle” saçmalığından kurtulmayı sağlayan bu yöntemi tavsiye ederim. Bu nedenle kural olarak tüm taleplerime dayanaklarını yazarak kendim de tekrar etmiş ve yeni bilgiler öğrenmiş oluyorum. Bu avukata esneklik ve yaratıcı düşünce sağlar. Yeni yöntemler denemesini sağlar ve bilgi eksikliğinden gelen stresi azaltır. Öyle ki kategorik mevzuat incelemesi ağrı kesici gibidir.
Yazıda kira tespit davalarını komple ele almayı düşünsem de bu yazıyı tensip zaptına özgülemek daha makul bir tercih olacak ve okunabilirliği artıracaktır.
O halde 200.maddeye geri dönelim :
Tensip tutanağı MADDE 200 ‒ (1) Davanın açılmasından sonra, dilekçeler aşamasının başında her dosya için bir tensip tutanağı düzenlenir. Tensip tutanağında yer alacak hususlar hâkimin takdirinde olmak kaydıyla; tensip tutanağının başına mahkemenin adı, mahkeme çeşitli sıfatlarla görev yapıyorsa hangi sıfatla görev yaptığı, hâkim veya hâkimlerin ve zabıt kâtibinin ad ve soyadları ile sicil numaraları, tarafların kimlikleri ile T.C. kimlik numaraları, varsa kanunî temsilcileri ve vekillerinin ad ve soyadları ile adresleri yazıldıktan sonra aşağıdaki hususlara yer verilebilir.
a) Dava dilekçesinin 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 119 uncu maddesinde düzenlenen unsurları taşıyıp taşımadığının tespiti ile eksiklik bulunması hâlinde ne gibi işlemin yapıldığı. b) Davanın türü. c) Davanın tabi olduğu yargılama usulü.
ç) Karşılıklı dilekçelerin ve eklerinin tebliği ile gerekli işlemlerin yapılması.
d) Tarafların, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 121 inci maddesi ve 129 uncu maddesinin ikinci fıkrası gereğince delil olarak gösterdikleri belgeleri dilekçelerine ekleyerek vermeleri ile başka yerden getirilecek belgelere ilişkin gerekli bilgileri vermeleri, davacının delilleri için gider avansının kullanılacağı, davalının gerekiyorsa tespit edilecek delil avansını da yatırması, tarafların bu hususları yerine getirmedikleri takdirde, basit yargılama usulüne ilişkin hükümler saklı olmak üzere 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 140 ıncı maddesinin beşinci fıkrası gereğince ancak ön inceleme aşamasında bu eksiklikleri tamamlayabilecekleri, aksi hâlde bu delillerinden vazgeçmiş sayılacakları.
e) Dilekçelerin tamamlanmasından sonra ön incelemenin duruşmalı yapılıp yapılmayacağına karar verileceği, ön incelemenin duruşmalı yapılmasına karar verilmesi hâlinde duruşma tarihinin dilekçelerin tamamlanmasından sonra belirleneceği ve avanstan karşılanarak bildirileceği.
f) Ön incelemede yargılamaya devam edilmesine karar verilmesi hâlinde, ön incelemenin sonunda ya da daha sonra tahkikat duruşması için gün verileceği.
g) Dosyanın durumuna göre gerek görülen diğer hususlar.
(2) Tensip tutanağının düzenlenmesinden sonra ilgili her aşamada gerekli kararlar verilerek işlemler yerine getirilir.
Metne baktığımızda dava açıldıktan sonra dilekçeler aşamasında önce her dosya için bir tensip tutanağının düzenlenmesi bir ödev olarak duruyor. Fakat tensip tutanağında yer alacak hususlar hakimin takdirindedir. Ama her zaman olduğu gibi istisnalar var! Bunlarda kimlik ve adres bilgileri. (Yukarıda yazdığı için tekrar etmeye lüzum görmedim).
Hükmün bir altına geldiğimizde tensip zaptına yapıştırılan metni görüyoruz. Bunlar :
Dava dilekçesinin HMK 119.maddedeki unsurları taşıyıp taşımadığı (bu husus yazılmış örnekte)
Davanın türü : örnekte kira tespiti yazılmış. (Yukarıdaki görsel)
Karşılıklı dilekçelerin ve eklerinin teblige ile gerekli işlemlerin yapılması (Görselde bu bilgi yazılmış)
HMK 121 ve 129.maddeleri gereği deliler hakkındaki kısım. (Bu da mevcut)
Dilekçelerin tamamlanmasından sonra ön incelemenin duruşmalı yapılıp yapılmayacağına karar verileceği şeklinde devam eden kısım da yine kopyala yapıştır yapıldığı için tensip tutanağımızda mevcuttur.
Fakat mahkemenin henüz talep olmadan ek süre vermesi hususunu hatalı buluyorum. HMK 127.maddesini hatırlamak gerekir ise : (kanun alıntıların mevzuat.gov.tr sitesinden yapıyorum)
Cevap dilekçesini verme süresi
MADDE 127- (1) Cevap dilekçesini verme süresi, dava dilekçesinin davalıya tebliğinden itibaren iki haftadır. Ancak, durum ve koşullara göre cevap dilekçesinin bu süre içinde hazırlanmasının çok zor yahut imkânsız olduğu durumlarda, yine bu süre zarfında mahkemeye başvuran davalıya, cevap süresinin bitiminden itibaren işlemeye başlamak, bir defaya mahsus olmak ve bir ayı geçmemek üzere ek bir süre verilebilir. Ek cevap süresi talebi hakkında verilen karar taraflara derhâl bildirilir.
Bu hükme göre mahkemenin peşinen ek süre vermesi kanunun aradığı durum ve koşul incelemesine aykırıdır. Mahkemeye bununla ilgili eleştirel dilekçe verdiğimizda davamız reddedilmez. Buna inanırsak ve bu şekilde susarak sadece kendi dosyamızın ilerlemesine bakarsak dosyamız dört yıllık emek sonrasında bir tebligattan veya bir tensip zaptı hatasından bozulur ise suçu başkasında aramayalım. Bu dosyaya ilişkin eleştirel dilekçemi anonimleştirip paylaşacağım.
Yine yönetmelik 200.maddenin 2.fıkrasında “Tensip tutanağının düzenlenmesinden sonra ilgili her aşamada gerekli kararlar verilerek işlemler yerine getirilir.” şeklinde bir hüküm çok önemlidir. Ara kararalar, duruşma dışı verilen kararlar ve sair tüm kararlarda gerekçe olması gereklidir.
Bu incelememizde deryadan bir katre ile hem öğrendik hem de gösterdik sanıyorum. Bilerek ve farkında olarak arkada neler olduğuna vakıf olduğumuzda sessiz saygınlık bakışlarını kendi üzerimizde hissedeceğimizden emin olmalıyız. Bilmemekten ve cesaretin kırılmasından sessiz kaldığımız her durum ve olay bizi biraz daha içine kapanık yapacaktır.
Kuyuya bir atıp “cesaret bulaşıcıdır” sözüne uyarak bu paylaşımı yapıyorum.
Avukatlar bilgili oldukları gibi cesur da olmalıdır.
Şahin Çarşanbalı
Avukat